Birinci Temsil: Meselâ şeffaf parlak bir zerrecik, bizzat kendi başiyle kalsa bir kibrit başı kadar bir nur içinde yerleşmez ve ona masdar olamaz. Kendi cirmi kadar ve mâhiyeti mikdarınca bil'asâle cüz'î zerre gibi bir nuru olabilir. Fakat o zerrecik, Güneşe intisab edip ona karşı gözünü açıp baksa; o vakit o koca Güneşi ziyâsiyle, elvan-ı seb'asiyle, hararetiyle hattâ mesafesiyle içine alabilir ve bir nevi tecelli-i a'zamına mazhar olur. Demek o zerre kendi kendine kalsa, bir zerre kadar ancak iş görebilir. Eğer Güneşe me'mur ve mensub ve mir'at sayılsa; Güneş gibi, Güneşin icraatındaki bir kısım cüz'î nümunelerini gösterebilir.
İşte وَلِلّهِ اْلمَثَلُ اْلاَعْلَى herbir mevcud, hattâ her bir zerre, eğer kesrete ve şirke ve esbaba ve tabiata ve kendi kendine isnad edilse; o vakit her bir zerre, her bir mevcud, ya bir ilm-i muhît ve kudret-i mutlaka sâhibi olmalı veyahut hadsiz ma’nevî makina ve matbaalar, içinde teşekkül etmeli; tâ ona tevdî edilen acib vazifeleri yapabilsin. Eğer o zerreler Vâhid-i Ehad'e isnad edilse; o vakit her bir masnu', her bir zerre O'na mensub olur. O'nun me'muru hükmüne geçer. Şu intisabı onu tecelliye mazhar eder. Bu mazhariyet ve intisabla, nihayetsiz bir ilim ve kudrete istinad eder. Hâlikının kuvvetiyle, milyonlar def'a kuvvet-i zâtîsinden fazla işleri, vazifeleri; o intisab ve istinad sırriyle yapar.
İkinci Temsil: Meselâ iki kardeş var. Birisi cesur, kendine güvenir. Diğeri hamiyetli, milliyet-perverdir. Bir muharebe zamanında kendine güvenen adam devlete intisab etmez, kendi başiyle iş görmek ister. Kendi kuvvetinin menba'larını belinde taşımaya mecbur olur. Teçhizatını, cephanelerini kendi kuvvetine göre çekmeye muztardır. O şahsî ve küçük kuvvet mikdarınca, düşman ordusunun bir onbaşısiyle ancak mücadele eder; fazla bir şey elinden gelmez. Öteki kardeş kendine güvenmiyor ve kendisini aciz, kuvvetsiz biliyor.. padişaha intisab etti, askere kaydedildi.O intisab ile, koca bir ordu ona nokta-i istinad oldu.Ve o istinad ile arkasında, padişahın himmetiyle bir ordunun ma’nevî kuvveti tahşid edilebilir bir kuvve-i ma’nevîye ile harbe atıldı.

Kelimenin manası için üzerini çift tıklayınız.